W "Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich z 1883 r. napisano"
Wigandsthal - targowisko nad strumieniem łużyckim, powiat lubijski, 597 mieszkańców (556 ewangelików, 36 katolików, 5 Żydów). Do 1815 r.należało do Saskich Łużyc. Założone na obszarze dóbr Meffersdorf w r. 1668, nosiło nazwę tych dóbr, lecz następnie od imienia dziedzica dóbr Wiganda v. Gersdorf otrzymało nazwę. Istniała tu szlifiernia granatów. O dwie godziny drogi leży góra Tafelfichte (Smrek), na której schodzą się granice Czech, Szląska i Łużyc. W pobliskim Schwarzbahu Źródła żelaziste.
W 1667 roku Meffersdorfer Städtel (Unięcickie Miastko), jak początkowo nazywano nową liczącą już wtedy 100 domostw osadę, otrzymało od elektora Jana Jerzego II prawa miejskie, prawo górnicze na eksploatację cyny oraz prawo targowe. W XVIII wieku, kiedy złoża zostały wyczerpane, górnictwo upadło, a w miejscowości rozwinęło się niej szlifierstwo "granatów", które w rzeczywistości były różnokolorowymi szkiełkami sprowadzanymi z Czech i Wenecji. Początkowo obrabiano je na prymitywnych, nożnie napędzanych szlifierkach. Najpiękniejsze szklane imitacje kamieni szlachetnych nazywano "rubinami". Miejscowe szlifowane szkło można było nabyć na słynnych Targach Lipskich, we Frankfurcie oraz Królewcu. Eksportowano je także do Polski, Rosji, Holandii, a nawet na kontynent afrykański. Od początku XIX wieku w Unięcicach rozwijało się tkactwo.
 |
| Tadeusz. Panorama Pobiednej z perspektywy Ul Hetmanskiej (Gierałtówek) lata dwudzieste ubiegłego wieku. [W:] Sudety Zachodnie. [online] [Data Dostępu 8.07.2013]. Dostępny w Internecie: http://www.sudety.tu.info.pl/product_galeria.php?products_id=209&bigpic=168 |
Najcenniejszym zabytkiem Pobiednej jest położony w bezpośrednim sąsiedztwie centrum pałac von Gersdorfów. Pierwotny dwór z 1608 r. spłonął. Na jego miejscu w 1660 r. postawiono nowy, który rozebrano w 1764 r. Dopiero w 1767 wzniesiono obecny.
 |
| Pałac w Pobiedne. [W:] Dolny Śląsk na fotografii. [online] [Data Dostępu 8.07.2013]. Dostępny w Internecie: http://dolny-slask.org.pl/646690,foto.html?idEntity=512398 |
Włości Adolfa Traugott von Gersdorff obejmowały rozległe tereny od Świecia, poprzez Wolimierz, Wolę Sokołowską, Unięcice, Pobiedną, Gierałtówek, aż po Czerniawę w Górach Izerskich. Siedzibą młodego arystokraty była wspaniała rezydencja w Pogodnej, wybudowana w stylu rokoko w latach 1767-1768, według projektu Conrada Gotthelfa Rothego. Pałac, za życia Gersdorffa, był miejscem spotkań uczonych i artystów. Tworzyli tu, mi innymi: malarz Christoph Nathe i rysownik Johann Gottfried Schultz.
 |
| KornelO . Pałac von Gersdorfów. [W:] Sudety Zachodnie. [online] [Data Dostępu 8.07.2013]. Dostępny w Internecie: http://www.sudety.tu.info.pl/product_galeria.php?products_id=209&bigpic=112 |
 |
| Pałac Gersdorfów. [W:] Polska na fotografii. [online] [Data Dostępu 8.07.2013]. Dostępny w Internecie: http://fotopolska.eu/265310,foto.html?o=b37638 |
 |
| Zbiory biblioteczne Adolfa Traugott von Gersdorf przechowywane w Górno-Łużyckiej Bibliotekce Naukowej w Goerlitz. [online] [Data Dostępu 8.07.2013]. Dostępny w Internecie: http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Historischer_Bibliothekssaal.JPG |
W przypałacowym, utrzymanym w stylu angielskim, parku, Gersdorff zlecił wybudowanie pawilonu, tzw. „zielonego letniego domku”, w którym przeprowadzał eksperymenty naukowe nad wyładowaniami atmosferycznymi i obserwował niebo oraz pobliskie wzgórza.
 |
| Zielony Domek. [W:] Pałac w Pobiednej (Schloss Meffersdorf). [online] [Data Dostępu 8.07.2013]. Dostępny w Internecie: http://www.pobiedna.pl/index.php?id=historia_palac |
 |
| Wyposażenie pracowni fizycznej Adolfa Traugott von Gersdorff. [online] [Data Dostępu 8.07.2013]. Dostępny w Internecie: http://www.museum-goerlitz.de/museum/sammlungen/ |
Jego zainteresowania astronomią były tak duże, iż w Gierałtówku, niedaleko Pobiednej, wybudowano specjalną wieżę do obserwacji planet i gwiazd. Nową budowlę Gersdorff nazwał „Mon Plaisir” („Moja Przyjemność”). Obok astronomii pasjonowała go także mineralogia, meteorologia i medycyna. W pałacu zgromadził niezwykle cenną kolekcję minerałów i skał. Posiadał też bogate zbiory florystyczne. Gersdorff był również miłośnikiem sztuki i jej mecenasem. Zbiory malarstwa europejskiego Gersdorffa i bogata biblioteka znane były w całej okolicy.
 |
| Wieża Cesarza Wilhelma: [W:] Dolny Śląsk na fotografii. [online] [Data Dostępu 8.07.2013]. Dostępny w Internecie: http://dolny-slask.org.pl/705211,foto.html?idEntity=520121 |
 |
| Tadeusz. Ruiny wieży 'Kaiser Wilhelm Thurm". [W:] Sudety Zachodnie. [online] [Data Dostępu 8.07.2013]. Dostępny w Internecie: http://www.sudety.tu.info.pl/product_galeria.php?products_id=209&bigpic=585 |
 |
| Pobiedna, ul.Nowomiejska. W tle kościółek. [W:] Dolny Śląsk na fotografii. [online] [Data Dostępu 8.07.2013]. Dostępny w Internecie: http://dolny-slask.org.pl/736640,foto.html?idEntity=519950 |
Po 1945 r. wiele opuszczonych obiektów sakralnych popadały w ruinę. Przykładem takiego zabytku był ewangelicki kościół w Pobiednej. Najstarsze wzmianki o tzw. „czerwonym kościółku” pojawiły się już w XIII wieku. Swój ostateczny kształt świątynia otrzymała po przebudowie w latach 1687-1692. Wtedy też wybudowano wieżę kościelną liczącą blisko 50 m wysokości. Obiekt posiadał bardzo bogate wyposażenie (trzy kryształowe żyrandole z roku 1732, barokowa loża z herbami właścicieli Pobiednej – von Gersdorfów, ambona ozdobiona figurami czterech ewangelistów, czy naturalnej wielkości kamienne epitafia Wiganda von Gersdorfa i jego małżonki Katarzyny Magdaleny. W kościele znajdowały się również drewniane epitafia innych członków tej rodziny, stanowiąc rodzinne mauzoleum. Do dnia dzisiejszego zachowało się, przechowywane w Muzeum Narodowym we Wrocławiu, drewniane epitafium Heleny von Gersdorf z roku 1673.
 |
| KornelO. Ruiny kościoła przy cmentarzu. [W:] Sudety Zachodnie. [online] [Data Dostępu 8.07.2013]. Dostępny w Internecie. http://www.sudety.tu.info.pl/product_galeria.php?products_id=209&bigpic=21 |
Na zakończenie wizyty w Pobiednej warto poznać jedną z kilku legend związanych z tą miejscowością.
 |
| Brux Siegfried. Porywacz dziewic z unięcickiego Zamku w Kotlinie. [online] [Data Dostępu 8.07.2013]. Dostępny w Internecie: .http://www.pobiedna.pl/index.php?id=legenda_porywacz_dziewic |
Dlaczego zwróciłam uwagę na Pobiedną? Jest to kolejna miejscowość, w której dewastacji uległy zabytki wysokiej klasy. Fakt, iż miejscowy pałac był siedzibą Adolfa Traugott von Gersdorffa - naukowca i mecenasa sztuki z okresu Oświecenia, powinien skłonić władze do objęcia tego obiektu mecenatem. Tak się nie stało. Szkoda.
Bibliografia
bardzo merytorycznie bogaty felieton. dzięuje
OdpowiedzUsuń