Kolorowa wieś świętokrzyska - Tokarnia (po raz drugi)

W Tokarni, można także podziwiać tradycyjne stroje ludowe z terenów kielecczyzny.
Na dawnej wsi świętokrzyskiej, tkactwo stanowiło jedno z podstawowych zajęć pozarolniczych. Podstawowych surowców dostarczało wyłącznie gospodarstwo wiejskie. Powszechnie uprawiano len i konopie, hodowano owce. 

Obróbką włókna, przędzeniem (na przęślicy lub kołowrotku), a następnie tkaniem na krosnach zajmowały się kobiety. Płótno, w zależności od gatunku, przeznaczano: na worki i płachty, prześcieradła, odzież roboczą i odświętną. Wykorzystywano je w naturalnej barwie, lub wybielano bądź farbowano. Do farbowania używano barwników naturalnych, głównie roślinnych - gama kolorystyczna tkanin była więc ograniczona. Obok płótna lnianego i konopnego wyrabiano tkaniny wełniane na sukmany, spódnice i zapaski. Początkowo stanowiły one strój świąteczny dla zamożniejszej ludności wiejskiej. Szersze zastosowanie tkanin wełnianych w ubiorach chłopskich ma związek z rozwojem hodowli owiec i przypada na drugą połowę XIX w.

Szermentowski Józef: Widok wsi kieleckiej. [online].[Data dostępu: 01.10.2013].
Dostępny w Internecie: goo.gl/DKV6CT

Na terenie województwa świętokrzyskiego można wyróżnić cztery rodzaje stroju ludowego:  strój kielecki z jego odmianą włoszczowską, strój świętokrzyski, strój krakowski oraz strój sandomierski.

Strój kielecki. [online].[Data dostępu: 01.10.2013].
Dostępny w Internecie: goo.gl/S0lVMd

Strój kielecki. [online].[Data dostępu: 01.10.2013].
Dostępny w Internecie: goo.gl/Q36EeG

Strój włoszczowsko - kielecki. [online].[Data dostępu: 01.10.2013].
Dostępny w Internecie: goo.gl/xOscFO

Strój świętokrzyski. [online].[Data dostępu: 01.10.2013].
Dostępny w Internecie: goo.gl/dMuOjKs

Strój świętokrzyski.[online].[Data dostępu: 01.10.2013].
Dostępny w Internecie: goo.gl/I2Wm4D

Strój świętokrzyski - damski

Damski strój świętokrzyski.[online].[Data dostępu: 01.10.2013].
Dostępny w Internecie: http://www.polalech.pl/swietokrzyski-opis.htm

Koszule kobiece szyto  z samodziałowych tkanin lnianych. Składały się z dwóch części: górnej, sięgającej do pasa,  szytej z lepszego gatunku płótna i dolnej, doszywanej, sięgającej do kolan, zwanej nadstawką. Nadstawki wykonywano z gorszego gatunkowo płótna konopnego. Koszule z jednego gatunku płótna nosiły tylko kobiety zamożniejsze. Koszule zdobiono haftem angielskim, zwanym w tym regionie okrągłym, o motywach roślinnych, wykonanych biała nitką. W późniejszym czasie  rozpowszechnił się haft krzyżykowy, którym haftowano kołnierzyk i  mankiety.

Haft na przyramku koszuli kobiecej. [online].[Data dostępu: 01.10.2013].
Dostępny w Internecie: http://strojeludowe.net/#galeria15

Koszula kobieca, kołnierz ozdobiony haftem angielskim z koronką szydełkową.
[online].[Data dostępu: 01.10.2013]. Dostępny w Internecie: http://strojeludowe.net/#galeria15

Najbardziej popularne  gorsety, miały w pasie  baskinkę, która przykrywała oszewkę spódnicy i zapaski. Szyto je z aksamitu, wełenki lub pluszu w ciemnych kolorach, najczęściej granatowym, czarnym czy zielonym.

Gorset. [online].[Data dostępu: 01.10.2013].
Dostępny w Internecie: http://strojeludowe.net/#galeria15

Kaftanem nazywano w świętokrzyskim bluzkę, wkładaną przez kobiety zamiast lejbika. Kaftan był obcisły, zazwyczaj wcinany w pasie. Szyto go z różnych tkanin: w lecie z kretonu, zimą, z baji, przeważnie na podszewce. Młodsze kobiety nosiły jasne kaftany, starsze – w kolorach ciemnych.

Kaftan. [online].[Data dostępu: 01.10.2013].
Dostępny w Internecie: http://strojeludowe.net/#galeria15

Kaftany zdobiono na przodach licznymi zakładkami. Miały wykładany kołnierzyk lub stójkę i długie rękawy wszyte w mankiet. Panny nosiły kaftany z cienkich materiałów, o kroju wzorowanym na miejskim i to właśnie dla nich przyjęła się nazwa bluzka.

Kaftan. [online].[Data dostępu: 01.10.2013].
Dostępny w Internecie: http://strojeludowe.net/#galeria15

W końcu XIX w. rozpowszechniły się jednokolorowe lub pasiaste spódnice, tzw. sorce, samodziałowe lub fabryczne. Tkano je z wełny na osnowie lnianej, grubszej niż na zapaski. Najstarsze były czarne, później zaczęto wykonywać granatowe i czerwone w czarne pionowe paski. Zestaw kolorystyczny czerwono czarny jest najbardziej charakterystyczny dla tego regionu. Z przodu sorca wszywano zwykle płat grubego płótna. Spódnicę wszywano w pasie w oszewkę, układając wszystkie fałdy w jedną stronę, z tyłu gęściej niż z przodu. U dołu brzeg podszywano szczoteczką lub skręconym, wełnianym sznureczkiem.

Fragment zapaski płóciennej. [online].[Data dostępu: 01.10.2013].
Dostępny w Internecie: http://strojeludowe.net/#galeria15

Haft z zapaski płóciennej, świętokrzyskie. [online].[Data dostępu: 01.10.2013].
Dostępny w Internecie: http://strojeludowe.net/#galeria15

Zapaski naramienne pełniły rolę przykrycia wierzchniego. Zakładano je na ramiona a w niepogodne dni zarzucano na głowę. Szyto je z tego samego typu samodziałów jak zapaski do pasa, tylko nieco większe. Kolorystyka ich odpowiadała kolejnym modom, jakie obowiązywały na tym terenie, również dla zapasek do pasa i spódnic. Były więc zarówno czarne jak i czerwone w drobne czarne paseczki. Zapaskę wszywano w oszewkę wykonaną z resztek materiałów fabrycznych. Do zawiązywania służyły troki będące końcami oszewki.

Charakterystyczny zestaw kolorystyczny spódnicy oraz zapasek naramiennej i do pasa.
[online].[Data dostępu: 01.10.2013]. Dostępny w Internecie: http://strojeludowe.net/#galeria15

W dni świąteczne wszystkie kobiety wiązały na szyi korale, których jakość i ilość świadczyła o zamożności.

Korale. online].[Data dostępu: 01.10.2013].
Dostępny w Internecie: http://strojeludowe.net/#galeria15

Strój świętokrzyski - męski

Męski strój świętokrzyski. [online].[Data dostępu: 01.10.2013].
Dostępny w Internecie: http://www.polalech.pl/swietokrzyski-opis.htm

Koszule szyto z lnianych, samodziałowych tkanin. Koszule odświętne zdobiono haftem lub stebnówką. Odmianą koszul świątecznych były koszule z nakładanym tzw. karcykiem, inaczej śliniakiem czy przedsobkiem, zasłaniającym przód.  Był to rodzaj gorsu, zdobiony haftem lub zakładkami. Moda na wypuszczanie koszul na spodnie skończyła się około 1905 r. Od tej pory fason koszul zmienił się na krótszy, oszewki zostały zastąpione mankietami, a pod szyją zaczęto nosić kołnierzyk. Koszule haftowano z przodu wzdłuż rozcięcia oraz na stójce i mankietach, przeważnie nićmi w kolorach czerwonym i niebieskim. W okresie międzywojennym haftowane koszule wyszły z mody.
Latem noszono przeważnie spodnie lniane, świąteczne były farbowane na granatowo lub czarno. Spodnie na zimę szyto z samodziału wełnianego, od święta białego, na co dzień z sukna, z którego szyto sukmany, brązowego lub czarnego. Spodnie wpuszczano w buty z cholewami.
Sukmana to reprezentacyjne okrycie mężczyzn. W świętokrzyskim szyto je najczęściej z brązowego samodziałowego sukna. Do rzadkości należały sukmany czarne lub szare. Krój sukmany składał się z dopasowanej części górnej zwanej stanem, z wszytymi dwoma rękawami, oraz dołu – rozkloszowanej spódnicy, poszerzonej dwoma klinami wszytymi po bokach tak by powstały fałdy.
Na przełomie XIX i XX w. noszono długie buty, w które wpuszczano portki. Miały one cholewy dwóch rodzajów: miękkie, karbowane w okolicach kostki, lub proste i sztywne

Skrzynia.[online].[Data dostępu: 01.10.2013].
Dostępny w Internecie: goo.gl/N7gqDy

Oglądając i podziwiając koszule, spódnice i zapaski, żałuję że nie mieszkam tam, gdzie kobiety mają pochowane w skrzyniach stare stroje ludowe i zakładają je w czasie świąt... 

Bibliografia:

1. Odmiany stroju ludowego na kieleczczyźnie. [online].[Data dostępu: 01.10.2013]. Dostęny w Internecie: goo.gl/xOscFO
2. Stroje ludowe. [online].[Data dostępu: 01.10.2013]. Dostęny w Internecie: http://strojeludowe.net/#galeria15